اسپیرومتری چیست؟

تست اسپیرومتری يكي از معاينات اوليه استخدام در مراكز طب كار مي باشد و آزمونی است جهت بررسی قابلیت و سرعت ورود و خروج هوا به ریه‌ها. با استفاده از حجم‌ها و ظرفیت‌های ریوی می‌توان سلامت عملکرد ریه‌‌ها را مورد ارزیابی قرار داد. عمل انجام شده توسط دستگاه اسپيرومتر را اسپيرومتري (تست تنفس) مي نامند. اسپيرومتر دستگاهي است که توسط آن حجمها و ظرفيتهاي ريوي اندازه گيري مي شود.

اهداف اسپيرومتري

1) ارزيابي فعاليت پايه ريه ( برای افرادی که در محیط کار با مواد آسيب رساننده به ريه سر و کار خواهند داشت, بهتر است قبل از استخدام تست اسپيرومتري جهت تعیین صلاحیت و قابلیت انجام شود.)

2) به عنوان تست غربال گري و تشخيص زودرس بيماريهاي ريه که فاقد علائم بارز مي باشند.

3) پيگيري برخي از بيماريها و پاسخ آنها به درمان.

4) در بررسي بيماران مبتلا به سرفه مزمن, تنگي نفس يا راديوگرافي غير طبيعي از قفسه سينه.

5) ارزيابي کلي شدت بيماريهاي انسدادي و تحديدي ريه.

6) بررسي پاسخ بيمار به داروهاي برونکودیلاتور (منبسط کننده)

7) پيش بيني ريسک اعمال جراحي.

8) تعیین ناتوانی تنفسی در بیماری های شغلی

علت انجام اسپیرومتری در معاینات بدو استخدام و دوره ای

1-در معاینات قبل از استخدام جهت تعیین استعداد و قابلیت فرد برای کار مورد نظر

۲- تشخیص زود رس بیماریهای ریوی و عوارض ناشی از کار

۳- درمان بهنگام و جلوگیری از بیماریهای شغلی

۴- توصیه برای تغییر شغل و یا محدود نمودن کار کارگران بیمار

۵- حفظ سلامت سایر کارگران و در برخی موارد سایر افراد جامعه

تست های اسپیرومتری

1)تست (Forced Vital Capacity) FVC

فرد بايد كاملاً صاف نشسته و كف پاها كاملاً با زمين در تماس باشد. سر وگردن فرد نبايد به سمت جلو خم و يا خيلى به سمت عقب باشد. حالت ايستاده براى خانمهاى باردار، افراد چاق و كودكان مناسب تر است.  در طى انجام مانور نشسته يا ايستاده فرد نبايد به طرف جلو خم شود.

گیره بینی را وصل كنيد. دليل استفاده از گيره بينى، ممانعت از خروج هوا از بينى در طى بازدم قوى مى باشد. درصورت عدم استفاده از گيره بينى در بعضى افراد، مقدارى هوا در طى مانور بازدمى از راه بينى خارج شده و وارد دستگاه نمى شود و در نتيجه ممكن است بر روى نتايج تاثير منفى بر جاى گذارد.

از فرد بخواهيد تا قطعه دهانى را در داخل دهان و كاملا روى زبان قرار داده و لبها را محكم بدور آن احاطه نمايد. احاطه شدن ناكامل لب ها باعث نشت مقدارى از هوا به خارج و كاهش مقادير پارامترهاى اسپيرومترى به صورت كاذب مى شود.

بیمار چند بار به طور نرمال نفس میکشد، سپس در عمل دم شش ها را کامل به اندازه ظرفیت شش ها (بیشترین مقدار) پر کرده و پس از آن بدون مکث به سرعت هوا را تخلیه می کند تا  جايى كه امكان دارد ادامه می دهد و دوباره به سرعت عمل دم را انجام می ­دهد.

فرد را در حين انجام بازدم تشويق به ادامه بازدم كنيد و حتماً خود فرد و نمودار را حين انجام بازدم بررسى كنيد تا مطمئن شويد بازدم خوبى انجام شده است.

2)تست (Slow Vital Capacity) SVC

بیمار سه بار به صورت نرمال تنفس میکند، سپس به طور کامل عمل دم را انجام داده به طوریکه شش ها کاملا پر شود و پس از آن هوا را به طور کامل تخلیه میکند.

3)تست (Maximum Voluntry Ventilation) MVV

به حداکثر تنفس ارادی به صورت سریع و عمیق در یک زمان مشخص اطلاق می شود. گاهاً به این وضعیت حداکثر ظرفیت تنفسی (MBC) گفته می شود. زمان انجام این تست بیش از 12 ثانیه و کمتر از 15 ثانیه بوده و به صورت لیتر بر دقیقه گزارش می شود.

4)تست MV

در مد MV بیمار 60 ثانیه به صورت نرمال نفس می­کشد.

5)تست B.D (Bronchodilator)

تستB.D.   زمانی انجام می شود که در اسپیرومتری اولیه علائمی از انسداد مجاری تنفسی مشاهده می شود. این تست معمولا در مد FVC انجام می شود. در این تست ابتدا تست FVC از بیمار گرفته می شود سپس بیمار از اسپری استفاده می کند و پس از گذشت 10 الی 15 دقیقه مجددا تست FVC گرفته می شود. در آخر، نتایج قبل و بعد از B.D برای بررسی تاثیرگذاری استفاده از اسپری باهم مقایسه می گردند.

آمادگی برای انجام تست اسپیرومتری 

از سه ساعت قبل از انجام اسپیرومتری فرد نباید غذای زیادی مصرف کند.

افرادی که مورد تست قرار می گیرند باید هوشیار بوده و قادر به همکاری باشند.

فرد باید لباس راحت به تن داشته باشد، چنانچه لباس چسبان باشد منجر به محدودیت در حرکت قفسه سینه می گردد، لازم است لباس چسبان در آورده شود.

بزرگسالان در وضعیت نشسته یا ایستاده و در عین حال راحت قرار گیرند.

چند ساعت قبل از انجام تست از دارو هاي استنشاقي استفاده نشود.

بیمار برای انجام تست اسپیرومتری توسط پزشک منع نشده باشد. (در مواردی مانند جراحی قفسه سینه، جراحی چشم یا گوش، سکته قلبی یا آنژین قلبی ناپایدار، شواهد دیسترس تنفسی، سکته مغزی اخیر، فشار خون بالا و …)

قد و وزن باید اندازه گیری شود، در رابطه با سن، نژاد و سیگاری بودن سئوال شود و اطلاعات در دستگاه ثبت گردد.

بیماری هایی مانند سل می تواند باعث آلودگی دستگاه اسپیرومتری گردد و این افراد قبل از استفاده از دستگاه باید پزشک خود را مطلع سازند.

نحوه انجام تست

شروع: ابتدا بر روی صندلی کاملاً راحت و صاف بنشینید؛کمر بند خود را شل کنید تا فشاری بر خود احساس نکنید. سپس گیره بینی را زده و دهانی را که به شما نشان داده می شود داخل دهان خود بگذارید و محکم لبهایتان را دور قطعه دهانی ببندیدو بعد تنفس را انجام دهید .
سپس طبق دستورات زیر عمل کنید :
1- ابتدا چند نفس(دم و بازدم) معمولی بکشید .
2- یک دم عمیق؛ کامل و سریع بکشید؛ بطوری که کلیه فضای ریه هایتان مملو از هوا شده باشد.
3- تا آنجا که می توانید بازدم را با سرعت؛ شدت و قدرت فوت کنید بطوریکه ریه ها کاملا” خالی شودو طول مدت بازدم شما حداقل 6 ثانیه طول بکشد. (همانند کسی که بخواهد یک آتش را با قدرت؛ شدت و سرعت خاموش نماید.)
لازم به ذکر است که اهمیت انجام دم عمیق و کامل کمتر از انجام بازدم عمیق و کامل نمی باشد.

قبل از انجام آزمایش به نکات زیر دقت کنید:

• وضعیت قرار گیری نامناسب
• عدم تلاش حداکثری شما جهت انجام مانور
• نشت هوا از بین لبها و قطعه دهانی تان
• دم یا بازدم غیر کامل (قبل و یا در حین انجام مانور فعال پرفشار)
• تأخیر در شروع بازدم
• سرفه (مخصوصاً در ثانیه اول بازدم)
• بسته شدن قطعه دهانی بازبان خود
• قطع زودرس بازدم

برای تفسیر اسپرومتری به سه تنفس مناسب احتیاج هست. در یک نوبت بیش از هشت بار اسپیرومتری نمیتوان انجام داد زیرا امکان سنکوپ برای فرد وجود دارد. بنابراین باید سعی کرد روش انجام مانور را به درستی از اپراتور آموزش دهنده یاد گرفت و مانور را با تلاش کامل انجام داد تا بتوان سه مانور قابل قبول تنفسی داشت.

موارد منع انجام اسپیرومتری:

در صورت وجود مشکلات زیر نباید این تست را انجام داد :

• سابقه عفونت ریوی، فشار خون کنترل نشده، شک به وجود و یا سابقه بیماری سل یا دیگر عفونت های تنفسی
• سابقه عمل جراحی قفسه سینه یا شکم در 3 هفته اخیر، سابقه سکته قلبی در 6 هفته اخیر
• شواهد تنگی نفس آشکار، سابقه سرفه با خلط خونی، جراحی اخیر چشم یا گوش
• پارگی پرده صماخ گوش، سابقه اخیر سکته مغزی یا آمبولی ریه